چرا به نماز ایات نماز ایات میگویند

این مقاله یک مقاله توصیفی از یک مفهوم فقهی است و نمی تواند ملاک اعمال دینی باشد. برای اعمال دینی به منابع دیگر مراجعه کنید.

نماز آیه یکی از نمازهای واجب است که با وقوع حوادث طبیعی مانند زلزله، خورشید گرفتگی و ماه گرفتگی واجب می شود. از دیگر پدیده‌هایی که این نماز را واجب می‌کند، بادهای قرمز و زرد است که اگر باعث ترس مردم شود.

نماز آیات دو رکعت است و هر رکعت پنج قوس دارد و به دو صورت خوانده می شود: در حالت اول، قبل از هر قوس، یک حمد و یک سوره کامل خوانده می شود. در روش دوم، یک سوره به پنج قسمت تقسیم می شود و قبل از هر سلام، بخشی از آن خوانده می شود. در این صورت در هر رکعت سوره حمد فقط قبل از قوس اول و قبل از سایر قوس ها فقط قسمتی از پنج جزء دیگر سوره خوانده می شود.

اگر نماز آیات به دلیلی غیر از کسوف خورشید و ماه باشد، هر بار به قصد نذر است. ولى دعاى خورشيد گرفتگى و ماه گرفتگى در هنگام کسوف خورشيد و ماه بايد خوانده شود و در صورت عدم تلاوت، بايد خوانده شود.

تعریف و نام

نماز آیات نمازی است که با وقوع حوادث طبیعی مانند خورشید گرفتگی، ماه گرفتگی، زلزله[1] و هر پدیده طبیعی که موجب ترس بیشتر انسان شود[2] مانند بادهای زرد و قرمز واجب می شود.[3] آیات جمع. از «آیه» یا «آیه» به معنای نشانه است[4] و در روایتی خورشید گرفتگی و ماه گرفتگی از نشانه های خداوند شمرده شده است.[5]

در روایات از دعای آیات با این عنوان، یعنی صلوات الآیات، سخنی به میان نیامده است. در مقابل، آن را «صلوة الکسوف» نامیدند; [6] اما هر دو عنوان برای این امر در کتب حقوقی استفاده می شود. [7] گفته شده است که علت نامگذاری این دعا به دعای آیات، احتمالاً درک این پدیده ها از سوی انسان برای شناخت نشانه قدرت خداوند و مالکیت او بر هر چیزی است.[8] پیامبر (ص) نیز خورشید و ماه را به عنوان دو نشانه خداوند معرفی کرد که فرمان او را در روز ولادت فرزندش ابراهیم اطاعت می کنند. هنگامی که خورشید او را گرفت از دنیا رفت و گفت هرگاه یکی از آنها دو تا گرفت، آیات نماز را بخواند.[9]

زمینه

نماز آیات در سال دهم قمری بر مسلمانان واجب شد. در منابع تاریخی آمده است که در آن سال وقتی ابراهیم فرزند رسول خدا از دنیا رفت، خورشید گرفتگی رخ داد. گروهی از مردم خورشید گرفتگی را با مرگ ابراهیم مرتبط کردند. اما پیامبر(ص) این دو نشانه الهی را که به خواست خدا رخ می دهد و نه مرگ یا زندگی کسی را در نظر گرفت [10] سپس دستور داد که در هنگام کسوف دعای آیات را بخوانند و خود او نیز آیات را خواند. دعا با مسلمانان [11]

چگونه بخوانیم

نماز آیات دو رکعتی است و هر رکعتی پنج قوس دارد و به دو صورت خوانده می شود:[12]

روش اول: در این روش قبل از هر سلام، سوره حمد و سوره دیگر خوانده می شود; [13] به طوری که پس از تکبیر الاهرام، سوره حمد و سپس سوره دیگر را می خوانیم و به رکوع می رویم. بعد از رکوع دوباره سوره حمد و یک سوره دیگر را می خوانیم و دوباره به رکوع می رویم. به همین ترتیب تا قوس پنجم ادامه می دهیم. سپس به سجده رفته و رکعت دوم را مانند رکعت اول به جا می آوریم. بعد از سجده های رکعت دوم تشهد و سلام می دهیم.[14]

روش دوم: در این روش در هر رکعت یک سوره حمد و یک سوره دیگر خوانده می شود; با این تفاوت که در هر رکعت فقط یک بار سوره حمد را می خوانیم و سوره دیگر پنج جزء است و قبل از هر قوس فقط یک جزء را (بدون سوره حمد) می خوانیم.[15]

طبق فتوای فقها می توان روش اول را در یک رکعت و روش دوم را در رکعتی دیگر به کار برد.

مستحب

برخی از آیات مستحب برای نماز عبارتند از:

قنوت را قبل از رکوع دوم و چهارم و ششم و هشتم و دهم بخوانید.[17]

اعمال مستحب در نمازهای یومیه در نماز آیات نیز مستحب است. البته مستحب است در نماز آیات به جای اذان و اقامه سه مرتبه «الصلات» گفته شود.[18]

بعد از هر رکوع، به جز رکوع پنجم هر رکعت، تکبیر بگویید.[19]

خواندن نماز به جماعت، [20] بلند کردن آن، [21] طولانی کردن نماز تا باز شدن خورشید و ماه [22] و خواندن سوره های طولانی [23] از دیگر مستحبات نماز آیات است [نکته 2].

آیات وقت نماز و قضای آن

وقت نماز آیات مربوط به خسوف (خورشید گرفتگی) و خسوف (ماه گرفتگی) از کسوف اول لوح تا آغاز وقوع آن است[24] یا تا پایان وقوع آن [25]. بنابر گفته صاحب جواهر، احتياط آن است كه از وقتى كه قرص ظاهر شود، نماز را به تأخير نيندازد.

نماز آیات زلزله و سایر دعاهای آیه (به استثنای نماز آیات خسوف و خسوف) قضا ندارند[28] و هر گاه خوانده شود به نیت اقامه نماز خوانده می شود.[29]

حمام گرفتگی

به گفته علامه حلی، تعدادی از فقهای شیعه مانند سید مرتضی، سالار دیلمی و ابو صلاح حلبی فتوا داده اند که اگر کسی نماز خسوف یا ماه گرفتگی را به موقع نخواند، علاوه بر غسل نیز واجب است. قضا; اما او و چند نفر دیگر مانند شیخ مفید، ابن براج و ابن ادریس حلی این غسل را مستحب دانسته اند. البته این غسل فقط زمانی واجب یا مستحب است که ماه یا خورشید گرفتگی کامل باشد و همچنین شخص عمداً آیات را در آن زمان نخوانده است.

اولویت نماز یومیه در صورت کمبود وقت

خواندن کسوف و آیات کسوف فوراً واجب است; [32] اما اگر نماز آیات در نماز یومیه واجب شود، ابتدا باید نمازی بخواند که اگر اول وقت خوانده نشود، وقتش تمام می شود. اگر وقت هر دو نماز تنگ است، باید بر نماز یومیه مقدم بر نماز آیات باشد.[33]

تصمیمات دیگر

هر یک از قوس های نماز آیات یک رکن است و عمداً یا سهواً کم یا زیاد می شود، نماز باطل است.

نماز آیات فقط بر ساکنان منطقه ای که بلایای طبیعی در آن رخ داده است واجب است.[35]

بنابر نظر برخی از فقها، نماز آیات حائز و نفسه باطل است.[36] البته فرمودند بنابر احتیاط واجب بعد از تطهیر خوانده شود.[37]

خورشید گرفتگی و ماه گرفتگی نماز کرم را در صورت مشاهده با چشم واجب می کند. اگر آنقدر کوچک باشد که فقط با چشم دیده شود یا خیلی زودگذر باشد، نماز در آیه واجب نیست.[38]

پس لرزه هایی که بعد از زلزله اصلی رخ می دهد، اگر زلزله مستقل محسوب شود، نماز آیات را واجب می کند.

اگر چند نماز آیات برای حوادث مختلف واجب باشد، بنابر احتیاط واجب باید در وقت نیت تعیین کند که برای کدام یک از آیات نماز می خواند.[41]

پاورقی

↑ علامه حلی، ذنّه المطالمین، 1411ق، ص48; نجفی، مجمع الرشعی (المحشاهی)، ۱۳۷۳، ص ۴۱۰.

↑ امام خمینی، تحریر الوسیله، مؤسسه مطبوعاتی دارالعلم، ج 1، ص 138. 1، ص. 191.

↑ علامه حلی، ذنّه المطالمین، 1411ق، ص48; نجفی، مجمع الرشعی (المحشاهی)، ۱۳۷۳، ص ۴۱۰.

↑ فراهیدی، العین، 1410ق، ج8، ص441 (بعد از کلمه ایا).

↑ برقی، المحاسن، 1371ق، ج2، ص313، ح31.

↑ مثلاً رجوع کنید به کلینی، الکافی، 1407ق، ج3، ص288; شیخ صدوق، من لای هزاره الفقیه، 1413ق، ج 1، صفحه 434; شیخ طوسی، تهذیب الاحکام، 1407ق، ج2، ص171.

↑ برای نمونه رجوع کنید به علامه حلی، ذنّتة التلامین، 1411ق، ص48; نجفی، جواهر الکلام، 1404ق، ج5، ص48; فیض کاشانی، مفاتیح الشرعی، کتابخانه آیت الله مرعشی، ج 1، ص 137; طباطبایی، ریاضی المسال، 1418ق، ج3، 193.

↑ اکبری، نگاهی به فلسفه تصمیمات، 1389، ص. 67.

↑ مجلسی، محمد باقر، بحارالأنوار، ج ۲۲، ص ۱۵۵۷ سبحانی، جعفر، فروغ ابدیت، ج ۱، ص ۵۲.

↑ بلاذری، انساب الاشراف، ۱۹۵۹، ج ۱، صفحه ۴۵۲.

↑ برکی، المحاسن، 1371ق، ج2، ص313، ح31; حراملی، وصال الشیعه، 1416ق، ج7، ص485.

↑ علامه حلی، نهایة الاحکام، ۱۴۱۹ق، جلد ۲، صفحه ۷۱.

↑ علامه حلی، نهایة الاحکام، ۱۴۱۹ق، جلد ۲، صفحه ۷۱.

↑ علامه حلی، نهایة الاحکام، ۱۴۱۹ق، جلد ۲، صفحه ۷۲.

↑ علامه حلی، نهایة الاحکام، 1419ق، ج2، صص. 71-72.

↑ بنی هاشمی خمینی، تقف المسال المرجه، 1392، جلد 1، صفحه 1036، 1509.

↑ بنی هاشمی خمینی، تقف المسال المرجه، ۱۳۹۲، جلد ۱، صفحات ۱۰۳۷، ۱۵۱۲.

↑ بنی هاشمی خمینی، تقف المسائل المرجه، 1392، جلد 1، ص 1036، 1510.

↑ علامه حلی، ذنطة المطلمین، ۱۴۱۱ق، ص. 48.

↑ علامه حلی، ذنطة المطلمین، ۱۴۱۱ق، ص. 48.

↑ امام خمینی، تحریر الوسیله، مؤسسه مطبوعاتی دارالعلم، ج 1، ص 138. 1، ص. 194.

↑ یزدی، محمدکاظم، عروة الوغتی، جلد ۲۷، صفحه ۲۱۷.

↑ علامه حلی، ذنطة المطلمین، ۱۴۱۱ق، ص. 48.

↑ علامه حلی، ذنّه المطالمین، 1411ق، ص48; امام خمینی، تحریر الوسیله، مؤسسه مطبوعاتی دارالعلم، ج 1، ص 138. 1، ص. 192.

↑ نجفی، جواهر لعل کلام، ۱۴۰۴ق، جلد ۱۱، صفحه ۴۰۹.

↑ نجفی، مجمع الرشاه (المحشاهی)، ۱۳۷۳، صفحه ۴۱۱، م ۱۳۰۷.

↑ علامه حلی، ذنطة المطلمین، ۱۴۱۱ق، ص. 48.

↑ علامه حلی، ذنّه المطالمین، 1411ق، ص48; نجفی، مجمع الرشاه (المحشاء)، 1373، ص411، 1308.

↑ علامه حلی، ذنّه المطالمین، 1411ق، ص48; نجفی، مجمع الرشاه (المحشاء)، 1373، ص411، 1308.

↑ علامه حلی، واریفال الشیعه، ۱۴۱۳ق، جلد ۱، صفحه ۳۱۷.

↑ برای نمونه ر.ک: طوسی، تهذیب الاحکام، 1407ق، جلد 1، ص. 115.

↑ نجفی، مجمع الرشاه (المحشاهی)، 1373، ص 411. م1308.

↑ علامه حلی، ذنّتنا المطلمین، 1411ق، ص49; نجفی، مجمع الرشاه (المحشاهی)، 1373، ص412، 1312ش.

↑ طباطبایی یزدی، العروه الوغتی، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۷۲۸.

↑ طباطبایی یزدی، العروه الوغتی، ۱۴۰۹ق، ج۱، ص۷۳۱.

↑ طباطبایی یزدی، العروه الوغتی، 1409ق، ج1، ص731; امام خمینی، نجاة العباد، 1422ق، صفحه 119.

↑ بنی هاشمی خمینی، شرح المسال المریجه، 1392، ج1، ص1034-1034، 1506.

↑ امام خمینی، نجاة الآباد، 1422ق، ج1، ص109.

↑ خامنه ای، عجوبه الاستفتات، ۱۴۲۰ق، ج ۱، صفحه ۲۱۴، م ۷۱۴.

↑ خامنه ای، عجوبه الاستفتائات، ۱۴۲۰ق، ج ۱، صفحه ۲۱۴، م ۷۱۵.

↑ بنی هاشمی خمینی، تقف المسال المرجه، 1392، جلد 1، صفحات 1028-1027، 1493 م.

↑ سید محمد کاظم طباطبایی یزدی در کتاب عروة الوغتی، 9 طریق برای خواندن دعای آیات فرض کرده است. [منبع مورد نیاز]

↑ روایاتی از دعای آیات بلند پیامبر (ص) و امام علی (علیه السلام) نقل شده است. در روایتی آمده است که امام علی (ع) در نماز آیاتی که برای خورشید گرفتگی خوانده بود، سوره های کهف و پیامبران را پنج بار در دو رکعت تکرار کرد. (حرمیلی، وصل الشیعه، ج 7، ص 499.)

مراجع

کلمه «صلوة» ترجمه کلمه عربی «الصلوة» است که در اصطلاح همان عبادتی است که در دین مبین اسلام وارد شده و از واجبات به شمار می رود. این کلمه 61 بار بدون مشتق و 98 بار با مشتق در قرآن به کار رفته است.

اما آیات زیادی در قرآن در مورد نماز به عنوان اصطلاح وجود دارد و دسته بندی های متعددی دارد، مانند آیات در آثار نماز، آداب نماز، اقامه نماز، حکم نماز و نمازگزاران. ، اوقات نماز و … که مجال پرداختن به همه آنها نیست که در اینجا به چند نمونه اشاره می کنیم. چند مورد را نام می بریم:

دسته ای از آیات بر لزوم نماز و اهمیت آن تأکید دارند. از جمله آیات زیر:

1- «لَمْ أَنْ لَهُ إِلَّا إِلَّا إِلَّا یَعْبُدُونَ وَ صَلُوَةُ اللَّهِ» (1); من الله هستم، معبودی جز من نیست! مرا بپرست و برایم دعا کن.

2- «وحی ما از کتاب و اول نماز بر تو این است که نماز از فحشا و کفر و یاد الله اکبر و الله دانا نهی می کند». “تولید” (2); آنچه را از کتاب (آسمانی) بر تو نازل شده بخوان و نماز را برپا دار که (انسان) را از زشتی و گناه باز می دارد و یاد خدا بزرگتر است و خداوند به آنچه انجام می دهید آگاه است.

دسته دیگر اوقات نماز است که تعیین می کند نماز چه زمانی واجب است. آیاتی مانند:

1- «در مقابل آفتاب تا غروب شب و قرآن در فجر نماز بخوانید، همانا قرآن در فجر نمایان بود و از شبی که سجده با آن حرام بود». پروردگارت را به مقام حمد بفرست» (3)؛ نماز غروب را تا آخر شب بخوان و نماز صبح را که نماز صبح همیشه با حضور [ملائکه] است و بخشی از شب را زنده بدار تا برایت زیان باشد، به امید آنکه پروردگارت تو را به جایگاه ستایش برساند.

2- «وَ الصَّلاةُ أَقْلَمُ الصَّلاةِ فِی الْمَیْرِ وَ اللَّیْلِ، إِنَّ الْحَسَابِهُ عَلَیْنِ الْمُذْکَرِینَ» (4) . و نماز را در دو انتهای روز و در اول شب بخوان، زیرا کار نیک، بدی را از بین می برد. این توصیه ای برای گیرندگان است.

3- «پس می گویند بر ما صبر کن و پروردگارت را پیش از طلوع و پیش از غروب آفتاب و از آغاز شب و طلوع فجر و پایان روز برای تو طرزی ستایش کن» (5) ; پس بر آنچه می گویند شکیبا باش و پیش از طلوع خورشید و پیش از غروب آن پروردگارت را تسبیح گو و ساعاتی از شب و روز را بخوان تا راضی شوی.

دسته سوم آیات نماز، آیاتی است که اقامه نماز را از صفات مؤمنان و متقیان واقعی می داند، مانند:

1- «الذین آمنوا الغیب و اقام الصلاة و انفاق فیههه (6)»; (متقین) کسانی هستند که به غیب ایمان می آورند و نماز را برپا می دارند و از نعمت ها و نعمت هایی که به آنها داده ایم انفاق می کنند.

2- «وَ الْمُؤْمِنُونَ وَ الْكَافِرُونَ بَعْضُهُمْ أَوْلَيْهِمْ بَعْضُهُمْ بِالْعَلِيمِهِ وَ أَسْتَعْنُونَ الْكَفِرُ وَ أَقْتُمُونَ الصَّلاةِ وَ اَقْتَفُونَ وَ الزَّكَةِ…»(7); مردان و زنان مؤمن، ولی (و یاور) یکدیگر، امر به معروف و نهی از منکر، برپایی نماز و زکات…

آیات آثار نماز: طه (20) 132، بقره (2) 277، 45، 153، توبه (9) 7، 11 و…

آیات روی برچسب نماز: بقره (2) 238، انام (6) 92، مؤمنان (23) 1 و 9، معارج (70) 34 و…

البته آیات قرآن در مورد نماز منحصر به نمازهای واجب یومیه نیست و آیاتی نیز در مورد نمازهای واجب دیگر مانند نماز جمعه، نماز عید فطر و یا سایر نمازها مانند نماز خوف، نماز مسافر، نماز شب و… وجود دارد. و غیره. می توان به مقولات مناسب این آیات و مجموع آنها در کتاب یا نرم افزار فرهنگ قرآن جلد 31 ص 391 کلمه دعا مراجعه کرد. همچنین کتاب «نماز در قرآن» برای مطالعه در این زمینه مفید است.(8)

پانویسها و منابع :

1. طه (20) آیه 14.

2. عنکبوت (29) آیه 45.

3. اسرائیل (17) آیات 78 و 79.

4. هود (11) آیه 114.

5. طه، آیه 130.

6. بقره (2) آیه 3.

7. توبه کنید (9) آیه 71.

8. سید علوی، سید ابراهیم، ​​نماز در قرآن، انتشارات بین المللی، چاپ اول، 1389ش.