چطور باید به خدا توکل کرد

آیه های قرآن درباره توکل | آیاتی در مورد توکل به خدا – مینویسم

صفحه اصلی

دینی

آیات قرآن در مورد توکل آیات توکل بر خدا

یکی از وظایف بندگان، ارتباط خوب با خداست. تسلیم، توکل، تفویض اختیار، حسن ظن به خدا، دعا و نیایش بخشی از حسن ارتباط با خداست. برخی از سوالات مطرح شده در این مقاله عبارتند از:

تسلیم و اثرات آن

مسئولین رفتند

قلب سالم

به خدا اعتماد داشته باش

معنای تفویض

ایمان خوب به خدا

نقش نماز در ارتباط با خداوند متعال

خلاصه

تسلیم یکی از مفاهیم مهم در رابطه بنده و خداست که سکینه و وقار خواهد بود.

قلب سالم آن است که شرک وسیله نداشته باشد و تسلیم خدا باشد. و ارسال در دو فیلد فرمان و منطقه سرنوشت ظاهر می شود.

تسلیم شدن خود در برابر پروردگار هیچ منافاتی با دعا و طلب حل مشکل ندارد. شرط تسلیم صبر است، یعنی انسان در برابر مشکلات و گناه و عبادت صبر کند.

مقام رضا بعد از صبر در مرتبه دوم قرار دارد، اما برخی آن را برتر از صبر دانسته اند; زیرا صبر، پذیرش مشکلات است، اما از نظر رضایت انسان، علاوه بر پذیرش مشکلات، از آنها نیز راضی است.

انسان در برابر بلاها و بلاها باید سه عبادت بزرگ انجام دهد:

صبور باشید و بالاتر از همه راضی باشید

برای باز کردن و رفع مشکل دعا کنید

در انتظار رضای خدا

توکل از دیگر مفاهیم مربوط به خداوند است; این بدان معناست که انسان باید به وظیفه خود عمل کند و بر خدا تکیه کند نه به اعمال خود یا وسایل دیگر.

منظور از تفویض این است که انسان کارها را به خدا بسپارد و نتیجه را از او بخواهد.

ایمان به خدا یکی دیگر از جنبه های ارتباط صحیح با خداوند است. انسان باید همیشه به خدا ایمان داشته باشد.

دعا یکی از زیباترین شکل های ارتباط بنده با خداست و همه موضوعات مربوط به خدا از جمله توکل، تفویض، خوف و امید، علم و محبت را در بر می گیرد.

رها شدن و رضا

یکی از وظایف مؤمن در پیشگاه خداوند، راضی شدن به اراده او و تسلیم در برابر اوست. انسان باید همیشه تسلیم خدا و دستورات او باشد. حضرت ابراهیم علیه السلام به خداوند عرض می کند:

«و روزی را که در آن می فرستند ذخیره نکنید، روزی را که پول سودی ندارد و فرزندی ندارد، مگر کسانی که با قلب سلیم نزد خدا می آیند».[1]

و روزی که [مردگان] برانگیخته می‌شوند – روزی که هیچ مال و فرزندی سودی نمی‌دهد – جز کسی که قلب سالم را نزد خدا بیاورد، رسوا نشوید.

مسئولین رفتند

دل سالم قلبی است که پلی چیک نداشته باشد و دلی که تسلیم خدا باشد. این تسلیم در برابر خداوند به دو صورت ظاهر می شود:

1. تابع اوامر و نواهی خداوند به معنای اطاعت از آنچه خداوند امر می کند و دوری از آنچه نهی می کند است.

2. تسلیم احکام و احکام خداوند باشید. خداوند در طول زندگی ما نعمت هایی را به ما عطا کرده است که باید شکرگزار آنها باشیم و همچنین آزمایش ها و کمبودهایی را در نظر گرفته است تا ما را با آنها آزمایش کند. در این آزمون فرد با کسب نمره خوب برای همیشه سود می برد. البته تسلیم شدن در برابر مشکلات با دعا و استعانت از خداوند در حل مشکل ناسازگار نیست. پس در مصیبت باید صبور باشیم و تسلیم فرمان او باشیم و در عین حال برای رفع و رفع مشکل دعا کنیم.

در همه حال، تسلیم با صبر همراه است; با انجام احکام، ترک گناه و گذر از رنج. صبر ارزش زیادی در دوری از گناه دارد و در تربیت اخلاقی انسان تأثیر بسزایی دارد. قرآن کریم می فرماید:

«به فاحشه‌های او نزدیک نشوید».[2]

و به چیزهای زشت نزدیک نشو.

خویشتن داری و نزدیک نشدن به محیط گناه صبر می خواهد. صبر در عبادت، صبر در آغاز و در طول زمان است. برای ارتباط با خدا باید با صبر و حوصله عبادات واجب و مستحبی مانند ادامه خلوت با خدا و رفع موانع و اسبابی که پیوند این پیوند را سست کند، انجام دهیم. مثلاً خواب شیرین شب می تواند محرک و عامل سستی در عبادت و نماز شب باشد. برخاستن از خواب و پرداختن به عبادت از مصادیق صبر در عبادت است.

صبر باید با رضایت و عقل همراه باشد، شاید مقام رضایت را بالاتر از صبر می دانستند. صبر یعنی رویارویی با مشکل و تحمل آن. اما رضا از آن رضایت است، مانند رضایتی که روزه دار از گرسنگی ناشی از روزه در ماه رمضان احساس می کند. روزه دار نه تنها گرسنگی را تحمل می کند، بلکه از تحمل رنج گرسنگی و تشنگی در راه خدا خوشحال می شود. بنابراین تسلیم، صبر و قناعت سه خصلت مکمل هستند که می‌توان آنها را در کنار هم به عنوان فضایل اخلاقی مطرح کرد. البته در همه این موارد باید به خدا توکل کرد و از او کمک خواست.

پیوند این سه ویژگی و ضرورت آنها اغلب باعث می شد که هر سه با هم ارائه شوند و فضیلتی واحد و یکپارچه در ذهن تلقی شوند. در مواجهه با مصائب و مشکلاتی که در زندگی به وجود می آید باید صبور باشیم و تسلیم قضای الهی باشیم و فراتر از آن راضی به رضای خداوند باشیم. البته این به معنای تسلیم نشدن و فکر نکردن به راه حل نیست.

یکی از راه های حل مشکلات دعا با خدا و صبر برای رفع است. در متون آموزشی ما از فرج به دو صورت یاد شده است. در جایی درباره ظهور امام زمان (عج) آمده است که پایان عالم بشریت است. جز این است که این فرج های موقت در زندگی هر انسانی نیز رخ می دهد. انتظار رحمت خدای مهربان نیز در مشکلات ارزشمند است و از عبادت به شمار می رود.

از این منظر، مشکلات و بلاها اساس رشد ما و زندگی اخروی ما هستند. ما هرگز نباید به جبر الهی نگاه منفی داشته باشیم. ما باید به حالتی برسیم که اگر خداوند چیز نامطلوبی را وارد زندگی ما کرد، فقط از او احساس رضایت کنیم. این اخلاق پسندیده در پیشگاه خداوند است که در همه حال به رضایت او راضی باشیم.

پندی از اهل‌بیت (ع): نقل است که جابر بن عبدالله انصاری در روزهای آخر عمر شریفش به ضعف و عجز پیری مبتلا شده بود و به همین سبب روزی امام باقر (ع) به دیدار جابر بن عبدالله انصاری رفتند و حالش را جویا شدند. جابر -که حالی خوش در امور معنوی داشت- گفت: من در حالی هستم که پیری را بر جوانی، بیماری را بر سلامتی و مرگ را بر زندگی ترجیح می دهم. امام (ع) فرمودند: «ای جابر! امّا من، اگر خداوند مرا پیر قرار دهد، پیری را دوست دارم؛ اگر مرا جوان قرار داد، جوانی را دوست دارم؛ اگر مرا بیمار کند، بیماری را دوست دارم؛ اگر شفایم دهد، شفا و تندرستی را دوست دارم؛ اگر مرا بمیراند، مرگ را دوست دارم و اگر مرا زنده بدارد، زندگی را دوست دارم». جابر که این سخنان را از حضرت باقر (ع) شنید، صورت حضرت را بوسید و گفت: رسول الله راست گفتند؛ ایشان به من فرمودند: «تو فرزندی از نسل مرا ملاقات خواهی کرد که هم نام من است و علم را می‌شکافد و زیر و رو می کند، آن چنان که زمین کشت را زیر و رو می‌کنند و به همین سبب او شکافنده دانش اولین و آخرین نامیده شد. (شهید ثانی، مُسَكِّن الفؤاد عِندَ فَقدِ الأَحِبَّةِ وَ الأَولادِ، ص: 87)

اعتماد

اعتماد یکی از مهمترین مفاهیم اخلاقی و تربیتی است که باید به آن پایبند بود. یکی از خوبی های ارتباط با خدا توکل به خداست.

بر شرایط ایمان تکیه کنید

قرآن کریم در آیات آغازین سوره انفال، توکل را از شروط مؤمن واقعی و ایمان واقعی می داند.

«اما مؤمنان کسانی هستند که هنگام ذکر خدا دلهایشان متأثر می شود و آیاتشان بر آنان خوانده می شود و ایمانشان رشد می کند و بر پروردگارشان توکل می کنند».[3]

مؤمنان تنها كسانى هستند كه هنگام ياد كردن خدا دلهايشان بيم دارد، و چون آيات او بر آنها خوانده شود، ايمانشان زياد شود و بر پروردگارشان توكل كنند.

مؤمنان واقعی کسانی هستند که دلهایشان با یاد خدا آکنده باشد. مثل دانش آموزی که خاطره امتحان در دلش شور ایجاد می کند; چون امتحان برای او اهمیت و حساسیت خاصی دارد. مؤمن نیز نسبت به خدایش اهمیت و عنایت زیادی نشان می دهد. در ذیل وصف مؤمنان می فرماید:

«کسانی که نماز را برپا می دارند و از روزی خود انفاق می کنند، اینان مؤمنان واقعی هستند و نزد پروردگارشان دارای رتبه و آمرزش و روزی فراوان هستند». [4]

کسانی که نماز را برپا می دارند و آنچه را به آنها روزی داده ایم انفاق می کنند، تنها آنان مؤمنان راستین و راستین هستند، زیرا نزد پروردگارشان درجات عالی و آمرزش و رزق نیکو و فراوان دارند.

آیاتی که ذکر شد، توصیف مؤمنان واقعی بود که توکل به خداوند در امور مختلف از ویژگی های آنان است.

هیئت نمایندگی

تفویض یعنی اینکه انسان در امور زندگی خود اعم از زمینی و ماورایی به وظیفه خود عمل کند و نتیجه را به خدا بسپارد. قرآن کریم داستان مومن فرعون را بیان می کند که در میان انبوه مخالفان از دشمنی فرعون نسبت به حضرت موسی (ع) دفاع کرد که پس از افشای حقایق و نکوهش آن ها فرمودند:

«من به خدا امر می کنم، همانا خداوند همه چیز را نزد بندگان خدا می بیند، بدی های ما مکروه است و شر عذاب از آن آل فرعون است».[5]

من کار خود را به خدا می سپارم، زیرا خداوند [حال] بندگانش را می بیند* پس خداوند او را از شر فریب هایشان حفظ کرد و فرعونیان را به عذاب سختی رساند.

می بینیم که خدای مهربان با سپردن مؤمن به فرعون، او را از شر فرعونیان حفظ کرد.

خلوص

مفهوم دیگری که مؤمن باید در ارتباط با خدا به آن توجه کند این است که علاوه بر توکل و تسلیم، به خدا حسن ظن داشته باشد. یعنی هیچ وقت فکر نکنیم که خدا به من توجه نمی کند و صدایم را نمی شنود. بلکه باید بدانیم که خداوند هرگز بنده خود را رها نمی کند. این سوال در مقاله ای مستقل مورد بررسی قرار گرفت. برای مطالعه بیشتر در این زمینه می توانید به مقاله حسن اذان به خدا مراجعه کنید.

نماز خواندن

نماز یکی از مهمترین و اساسی ترین نکات در ارتباط بین بنده و خالق است. مؤمن علاوه بر توکل و تسلیم باید در نماز هم اصرار داشته باشد. در روایات درباره حضرت امیرالمؤمنین علیه السلام آمده است که بسیار دعا می کرد «و امیرالمؤمنین علیه السلام اهل دعا بود».[6] همچنین قرآن کریم حضرت ابراهیم (ع) را چنین می ستاید:

«در حقیقت، ابراهیم مردی مهربان و نیکوکار است. » [7]

همانا ابراهیم بسیار بردبار و مهربان بود و [به سوی خدا] روی می آورد.

در روایات از «عوَه» به «بسیار نمازگزار» تعبیر شده است.[8]

علاوه بر آنچه گفته شد، مفاهیم بسیار دیگری نیز در رابطه ما با خدا بیان شده است; مانند اخلاص نسبت به خدا، رعایت حرام و نواهی الهی، وجود قصد تقرب به خداوند در اعمال.

روش زندگی

این مقاله بخشی از درس سبک زندگی با موضوع اخلاق و سیره معصومین(ع) است که در موسسه نورالمجتبی(ع) تدریس می شود. درس سبک زندگی توسط اساتید محترم دکتر سید محسن میرباقری، دکتر رفیعی و حجت الاسلام حسینی قمی تدریس شد. برای آشنایی بیشتر با این دوره می توانید به اینجا مراجعه کنید.

ورود به صفحه دوره

[1]. سوره شعرا، آیات 87 و 88 و 89.

[2]. سوره انعام، آیه 151.

[3]. سوره انفال، آیه 2.

[4]. سوره انفال، آیه 3.

[5]. سوره غافر، آیات 44 و 45.

[6]. الکافی، ج 2، ص 138. 468.

[7]. سوره هود، آیه 75.

[8]. تفسیر العیاشی، ج 1، ص 138. 2، ص. 154.